Meble, jako przedmioty sztuki użytkowej towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Tysiące lat to wielkie przemiany w technologii wytwarzania mebli i setki rodzajów materiału, z którego były wyrabiane.
Kolekcja mebli
Meblarstwo jako jedna z profesji rzemiosła artystycznego charakteryzuje się indywidualnym podejściem do formy. Na podstawie zgromadzonej w Zamku Tarnowice Stare kolekcji zaobserwować możemy rozwój wielu technik, narzędzi i niezwykłą kreatywność w poszukiwaniu najciekawszych rozwiązań i stosowanych materiałów. Z pewnością ręcznie wyrabiane meble miały w sobie wybitny smak i kunszt, jednak stać było na nie wyłącznie najbogatszą warstwę społeczeństwa. Bogactwo form, kształtów, funkcji czy zdobień zapewnia podróż do świata dawnych rzemieślników, wręcz ebenistów i jest dowodem na kulturowy wymiar meblarstwa.
Aplikacje meblowe
W Zamku można podziwiać jedyną w Polsce wystawę elementów zdobniczych, tak zwanych aplikacji meblowych, czyli zdobień nakładanych na meble, które były wykonywane ze złoconego brązu. Technika odlewnictwa z brązu sięga czasów starożytnych, zaś w kolejnych stuleciach przeżywała zarówno momenty rozkwitu, jak i niewielkiej popularności. Począwszy od epoki renesansu aplikacje stopniowo stają się integralną częścią mebla, a okres ich największej popularności przypada na wiek XVIII i pierwszą połowę wieku XIX. W tym czasie meble są zdobione uchwytami, kluczynami, stopami, maskami, plakietami dekoracyjnymi i innymi elementami wykonywanymi ze złoconego brązu, które często są projektowane przez znanych artystów. W celu uwydatnienia piękna tych ozdób, metaliczny blask aplikacji łączony jest z ciepłą tonacją drewna.
Kolekcja (jedyna w Polsce) znajdująca się w muzeum zamkowym obejmuje niezwykłe elementy zdobnicze pochodzące z różnych epok, a wśród nich: empirowe aplikacje, renesansowe antaby, barokowe okucia meblowe, czy też wiele innych elementów powstałych we Francji, Niemczech oraz w Polsce.
Narzędzia rzemieślnicze
W kolejnej sali muzealnej zostały zgromadzone i wyeksponowane w innowacyjny sposób narzędzia ręczne wykorzystywane przez dawnych rzemieślników do tworzenia sprzętów codziennego użytku, które mają podstawowe znaczenie dla jakości prac wykonywanych w drewnie. Narzędzia umożliwiające łatwą i dokładną obróbkę drewna na każdym etapie pracy były zmieniane je i udoskonalane przez wieki, w zależności od zmieniających się potrzeb, jednak pewne ich funkcje pozostały niezmienne, więc niektóre narzędzia używane dzisiaj zostałyby z pewnością rozpoznane przez stolarzy średniowiecznych. Z uwagi na mnogość i różnorodność narzędzi zgromadzonych w Muzeum Zamkowym postanowiliśmy dokonać charakterystyki grup narzędzi, bez których praca stolarza w drewnie byłaby niemożliwa.
CIEKAWE MIEJSCA
Komnaty zamku
Dziś w Zamku, udostępnionym do zwiedzania, można podziwiać olśniewający dziedziniec, otoczony arkadowymi krużgankami, będącymi perłą architektury renesansowej na Górnym Śląsku, a także szereg pięknie umeblowanych komnat utrzymanych w duchu renesansu, klasycyzmu, empiru oraz biedermeieru.
SALA KOMINKOWA
Sala Kominkowa znajduje się w najstarszej części Zamku (przyziemie), wzbogacona jest w pięknie odrestaurowany łódkowy, podrzeźbiany strop. Główną atrakcją sali kominkowej jest oryginalna, wyjątkowa neorenesansowa szafa czterodrzwiowa, bogato rzeźbiona w wić roślinną, maski, groteski i motywy antyczne. Konstrukcja mebla przypomina dwie skrzynie nałożone na siebie z partią szufladową w połowie wysokości. Prezentowana szafa jest dodatkowo wzbogacona przez opracowanie powierzchni nie tylko w formie architektoniczno – rzeźbiarskiej, ale także przez wprowadzenie bogatej intarsji.
Kolejnymi eksponatami są oryginalne meble barokowe: kredens oraz stoły jadalne. Warto zauważyć, że meble barokowe powstawały jako obiekty wyjątkowe, bardziej dzieła rzeźbiarza niż ebenisty. Liczy się w nich nie funkcja, jaką mają pełnić, ale efekt scenograficzny, który ma zadziwiać i zaskakiwać. Odnośnie konstrukcji kredensów barokowych dzielimy je na jednoczęściowe lub jak ten prezentowany w komnacie, dwuczęściowe z wydzieloną kondygnacją górną, w której mieszczą się półki, szuflady lub szafki. Z kolei stoły jadalne charakteryzują się bogato zdobionymi reliefami, wygiętymi nogami, które niekiedy są w całości rzeźbione, połączone trawersami będącymi znaczącym elementem dekoracyjnym.
Oprócz stołów tradycyjnych można znaleźć przykłady stołów składanych lub wydłużanych za pomocą różnych mechanizmów. Często można spotkać się z prawie kompletną jadalnią wyposażoną w kredens, pomocniczy stolik, stół, a pozbawioną krzeseł, gdyż w meblarstwie krzesła są obiektami najbardziej podatnymi na zniszczenia, ze względu na ich intensywną eksploatację. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku prezentowanej ekspozycji, gdyż krzesła pochodzą z XIX w.
SALA RENESANSOWA/RYCERSKA
Sala Renesansowa jest największą i najbardziej okazałą komnatą tarnowickiego Zamku. Wzbogacona została w neorenesansowy strop oraz wyjątkowe krzesła wykonane według autorskiego projektu obecnego właściciela, podobnie jak elementy stolarki czy metaloplastyki w całym Zamku. Ze względu na stylistykę krzeseł, nawiązującą do przedstawienia tarczy herbowej, sala ta nosi zamienną nazwę Sali Rycerskiej.
Na ekspozycję Sali Renesansowej/Rycerskiej składają się również dwie oryginalne, osiemnastowieczne szafy pochodzące z Drezna oraz Hamburga. Na szczególną uwagę zasługuje szafa hamburska, która jest idealnym przykładem ewolucji tego mebla. Epoka baroku to zmiana mody, wprowadzenie ciężkich, bufiastych szat, a co za tym idzie konieczność przechowywania ich w olbrzymich, dwuskrzydłowych szafach, gdzie mogły swobodnie wisieć, a nie leżeć na półkach.
Wśród różnych typów szaf prym wiedzie tzw. szafa hamburska, która osiągnęła swoją doskonałość stylistyczną ok. 1700 roku. Dwuskrzydłowa z jedną lub dwiema szufladami, wsparta na pięciu baniastych nogach, ze zwieńczeniem w postaci szerokiego gzymsu profilowanego, z przełamanym szczytem, wzbogaconym przez rzeźbiony akcent w punkcie centralnym. Płyciny drzwi posiadają w narożnikach rzeźbione akcenty, podobnie jak i trzy pilastry, między którymi znajdują się skrzydła drzwi. W motywach snycerskich dominuje cały arsenał atrybutów baroku: putta, postacie ludzkie, motywy roślinne, owoce i zwierzęta, które wybijają się na plan pierwszy, potraktowane w sposób pełny, nie pozbawiony ruchu. Szafy te osiągają ogromne wymiary zarówno w wysokości, jak i w szerokości.
Biblioteka
Fundacja Kompleks Zamkowy może się także poszczycić niezwykle zasobną biblioteką, wyposażoną w bardzo cenne i unikatowe starodruki (wiele tytułów to jedyne egzemplarze w Polsce) pochodzące z kolekcji obecnego właściciela, który na jej zgromadzenie poświęcił ponad 25 lat. Biblioteka liczy sobie około 2 tys. woluminów z wyjątkowo zdobnymi oprawami, będącymi dziełami sztuki introligatorskiej. Na podstawie zbioru można prześledzić ewolucję książki, trendy panujące w zdobnictwie oraz różnice w postrzeganiu świata przez ludzi żyjących w minionych epokach.
- Kronika sarmacji europejskiej, A. Gwagnin, Spirae 1581 (Wydanie 2 dedykowane królowi Stefanowi Batoremu)
- La Sancte Bible françoise […], Paryż 1621 (z rycinami urodzonego we Lwowie polskiego malarza i grafika, działającego głównie we Francji, sygnującego swe prace jako „J.Ziarnko”)
- De rebus Carolo Gustavo […], Samuel de Pufendorf, Norymberga 1696 (biografia króla szwedzkiego Karola X Gustawa, ukazała się drukiem już po śmierci autora)
- Perspectivae Pictorium Atque Architectorum, Andrea Pozzo, Augsburg 1708 (źródło wiedzy perspektywicznej oraz wzornik architektoniczny)
- Ogólna historia ceremonii, obyczajów i zwyczajów religijnych wszystkich ludów na świecie, Bernard Picard, M. l’Abbé Banier, Paryż 1741 (opis wszystkich religii ówczesnego świata, z uwzględnieniem ich pochodzenia, doktryn oraz obrzędów)
- Schau Platz Der Natur […], Noël Antoine Pluche, Wiedeń, Norymberga 1748 (najbardziej znana praca dotycząca historii naturalnej, życia i jego powstania. Stanowi kompilację ówczesnej wiedzy o świecie)
- Encyklopedia albo słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł, M. Diderot, M. D’Alembert, Paryż 1751 – 1766 (pierwsze wydanie)
- La Nouvelle Maison Rustique […], Louis Liger, Paryż 1775 (traktat o różnych dziedzinach związanych z rolnictwem i hodowlą. Znajdują się w nim rozdziały poświęcone uprawie owoców, kwiatów, ogrodnictwu, produkcji wina, przygotowywaniu potraw, wiejskiej architekturze oraz leśnictwu)
- Storia delle arti del disegno presso gli antichi di Giovanni Winkelmann […], Rzym 1783 (jeden z najważniejszych utworów w dziejach historii sztuki światowej)
- Dzieła zebrane Woltera, 1785
- Pan Tadeusz […], Paryż 1834 (pierwsze wydanie)
Wszystkich zainteresowanych zbiorami biblioteki zamkowej (prace naukowe, publikacje etc.) prosimy o kontakt pod numerem telefonu
32 384 74 61 lub mail biuro@fundacjakomplekszamkowy.pl